Nagroda została ustanowiona przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej w lipcu 2002 roku i jej główną ideą jest przywrócenie szacunku dla narodowej przeszłości, chronienie wartości, dzięki którym Polska przetrwała przez lata zniewolenia.

Nagroda przyznawana jest corocznie za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939-1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej. Laureatów wyłania Kapituła - spośród kandydatów zgłoszonych przez instytucje, organizacje społeczne i osoby fizyczne. Na czele Kapituły stoi Prezes IPN.

W zeszłym roku laureatami zostali: zmarli niedawno Halina Martinowa i ks. prałat Wacław Karłowicz oraz Obywatelski Komitet Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w Lipcu 1945 r. Pośmiertnie zaś Paweł Jasienica. (A.S.)