Spektakl nie jest bezpośrednią relacją świadków ostatnich wydarzeń zza wschodniej granicy. Twórcy widowiska prezentują odmienny sposób opowiadania o emocjach kobiet dotkniętych wojną i innymi trudnymi sytuacjami. Jednocześnie nawiązują do dawnych tradycji, takich jak chór żeński z VII w. p.n.e.
Kiedy Ukraina krzyczy, potrzebujemy praktyk sprzed narodzin teatru, które przynosi chór. Potrzebujemy teatru z jego siłą zmiany. Z jego siłą zapamiętywania tego, co najpotworniejsze, a co trauma wojny chciałaby usunąć z pola widzenia. Teatru nowych form solidarności i nowego rytuału. Miejsca, w którym lepszy świat jest wyobrażalny i możliwy – mówi Marta Górnicka dla „Theater der Zeit”.
W przedstawieniu bohaterki śpiewają tradycyjne pieśni, recytują dziecięce wyliczanki, a także zaklęcia. Treści te są wymieszane z wypowiedziami politycznymi. W ten sposób autorzy ukazują traumę, która dotyka kolejne pokolenia kobiet.
Widzowie obserwują dwadzieścia jeden aktorek występujących w przedstawieniu. To Ukrainki uciekające przed wojną, Białorusinki, które wyjechały z obawy przed reżimem panującym w kraju, a także Polki udzielające schronienia uchodźcom zza wschodniej granicy. Różni je nie tylko pochodzenie, ale również wiek. Do obsady żeńskiego chóru twórcy wybrali osoby z różnych pokoleń. W momencie premiery najmłodsza z nich miała siedem lat, a najstarsza siedemdziesiąt jeden. Każda z kobiet – występujących na scenie – ma już polityczne doświadczenie, a także niełatwą życiową historię. Na scenie aktorki pojawiają się w zwykłych ubraniach, bez charakteryzacji i scenografii. Widząc jedynie pustą przestrzeń, publiczność z łatwością może się skupić na ich emocjach i przeżyciach, ukrytych w śpiewanych oraz recytowanych tekstach, oraz na gestach bohaterek.
Spektakl „Matki. Pieśń na czas wojny” jest międzynarodową koprodukcją zrealizowaną m.in. przez Fundację Chór Kobiet, Teatr Dramatyczny im. Gustawa Holoubka, Nowy Teatr w Warszawie, Euro Scene Festival w Lipsku czy Instytut Ukraiński. Teatralna premiera odbyła się we wrześniu 2023 r. w warszawskim Teatrze Powszechnym.
Od tamtego momentu zaczęła się podróż z przedstawieniem po różnych scenach i festiwalach nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach Europy. Czasopismo „Nachtkritik” uznało je za jedno z najważniejszych wydarzeń sezonu w niemieckojęzycznym teatrze. Podczas 30. Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi publiczność przyznała swoją nagrodę właśnie tej inscenizacji. Największy sukces dla twórców przyszedł wraz z prestiżowym Festiwalem Teatralnym w Awinionie. Wówczas dzieło „Matki. Pieśń na czas wojny” zobaczyło około dziewięciu tysięcy widzów, którzy nagrodzili spektakl długimi owacjami na stojąco.
Reżyserką i autorką koncepcji przedstawienia „Matki. Pieśń na czas wojny” jest Marta Górnicka. To nie tylko twórczyni teatralna, ale także dyrygentka chóru. Zespół muzyczny stanowi istotny element jej kolejnych inscenizacji. Swoją twórczość pokazuje publiczności od 2010 r. Wówczas wystawiła spektakl „Tu mówi chór” w Instytucie Teatralnym w Warszawie. Sceniczne realizacje, w których występuje chór, stały się jej znakiem rozpoznawczym. W 2018 r. odebrała nagrodę Paszport Polityki w kategorii teatr. Kapituła doceniła jej artystyczną wizję, która łączy na scenie ludzi „różnych płci, profesji i poglądów”. „Matki. Pieśń na czas wojny” to kontynuacja koncepcji teatru Górnickiej, którą reżyserka realizuje od kilkunastu lat.
MATKI. PIEŚŃ NA CZAS WOJNY
koncepcja, reżyseria: Marta Górnicka
libretto: Marta Górnicka & zespół (ukraińsko-białorusko-polski)
muzyka: Marta Górnicka, tradycyjna muzyka ukraińska, białoruska i polska; cytat ze „Szczedriwki” Mykoły Łeontowycza
choreografia: Evelin Facchini
scenografia: Robert Rumas
kostiumy: Joanna Załęska
współpraca muzyczna: Wojciech Frycz
asystent reżyserki: Filip Sut Rutkowski
asystentka kostiumografki: Maria Wierzbicka
asystentka choreografki: Maria Bijak
współpraca dramaturgiczna: Olga Byrska, Maria Jasińska
wideo, dokumentacja wideo: Michał Rumas, Justyna Orłowska
projekcje wideo: Michał Jankowski
światło: Artur Sienicki
dźwięk: Piotr Sawicki
trenerka głosu i przygotowanie wokalne: Joanna Piech-Sławecka
II trenerka głosu : Agnieszka Piotrowska
przygotowanie napisów: Zofia Szymanowska
kierownik techniczny: Tomasz Sierotko
producentki: Anna Galas-Kosil, Joanna Nuckowska
Produkcja spektaklu teatralnego: Fundacja CHÓR KOBIET i Maxim Gorki Theater (Berlin)
Koprodukcja spektaklu teatralnego: Teatr Powszechny w Warszawie, Festival d’Avignon, Maillon, Théâtre de Strasbourg – Scène européenne, SPRING Performing Arts Festival (Utrecht), Tangente St. Pölten – Festival Für Gegenwartskultur (Austria).
Obsada: Katerina A., Svitlana Berestovska, Vidana Blońska, Sasha Cherkas, Palina Dabravolskaya, Katarzyna Jaźnicka, Ewa Konstanciak, Liza Kozlova, Anastasiia Kulinich, Natalia Mazur, Kamila Michalska, Hanna Mykhailova, Valeriia Obodianska, Svitlana Onischak, Yuliia Ridna, Maria Robaszkiewicz-Kowarska, Polina Shkliar, Warwara Sciepanowa, Kateryna Taran, Bohdana Zazhytska, Elena Zui-Voitekhovskaya;
Czas: 51 min.
