Miał tylko 5 lat, kiedy z ciepłego rodzinnego domu w Skierbieszowie trafił do baraku, w którym nie było nawet pryczy do spania. W nocy listopadowy chłód był nie do zniesienia. Jego przekleństwem były jasne jak pszenica włosy. Ciężarnej matce udało się przebłagać polskiego lekarza, który kwalifikował dzieci o aryjskich cechach do deportacji do Niemiec, by pozwolił mu z nią zostać w obozie przejściowym. Doktor uległ, może dlatego, że kobieta była w ciąży. Jego ojciec i bracia zostali wywiezieni do Auschwitz. – Nie było kiedy płakać - wspomina Julian Grudzień.
Julian Grudzień był jednym z ponad 100 tys. mieszkańców Zamojszczyzny objętych w latach 1941-1943 działaniami realizowanego przez Heinricha Himmlera Generalnego Planu Wschodniego. Polegał on na tworzeniu dla Niemców „przestrzeni życiowej” na wschodzie. Zakładał wysiedlenia i eksterminację mieszkańców terenów Zamojszczyzny. Dzieci o cechach aryjskich miały być zgermanizowane w niemieckich rodzinach. Z ponad 30 tys. małych mieszkańców Zamojszczyzny kilkanaście tysięcy przesiedlono w głąb Rzeszy. Po wojnie wróciło z nich do Polski zaledwie 800. Zamojszczyzna była jednym z pierwszych niemieckich terenów osiedleńczych w Generalnym Gubernatorstwie i jednym z pierwszych objętych masowymi wysiedleniami. Akcja wysiedleńcza rozpoczęła się w nocy z 27 na 28 listopada 1942 r. w Skierbieszowie, z którego pochodzi Julian Grudzień i w okolicznych wsiach.
Hanna Etemadi wysłuchała wspomnień nie tylko Juliana Grudnia, lecz także innych ocalałych Dzieci Zamojszczyzny, które straciły rodziny podczas wysiedleń. Z ich opowieści oraz zachowanych archiwalnych dokumentów wyłania się przerażający obraz „trzeciego frontu”. W przeciwieństwie do bitewnych pól i partyzanckich potyczek nie było na nim żołnierzy, tylko rodziny i dzieci – bezbronni. W filmie Hanny Etemadi precyzyjnie odtworzono kolejne etapy akcji wysiedlenia Polaków z Zamojszczyzny, powstania obozu przejściowego w Zamościu, deportacje do Auschwitz i innych obozów koncentracyjnych. Historia Generalplan Ost opowiedziana została przez ofiary, ludzi mających imiona, których chciano ich pozbawić. Ich wspomnienia skonfrontowane zostały z dokumentami stworzonymi przez oprawców. Każda pozycja z rejestrów transportów to bydlęce wagony, chłód, strach, cierpienie. To twarze ludzi, którzy zginęli i wspomnienia tych, którym udało się przeżyć. Historia „Trzeciego Frontu”, o której pamięć przywraca film Hanny Etemadi.
„Trzeci Front” - reż. Hanna Etemadi, premiera 4 czerwca, godz. 20:45 w TVP Historia.
Centrum Informacji TVP
