W tym roku po raz piąty będziemy obchodzili Dzień Nauki Polskiej – święto państwowe będące wyrazem uznania dla dokonań polskich naukowców, którzy przez stulecia dawali impuls do rozwoju intelektualnego, społecznego i gospodarczego. Nie tylko Polski, bo choćby teoria heliocentryczna, odkrycie promieniotwórczości czy wprowadzenie do użytku lampy naftowej zmieniły losy świata. A to tylko kilka przykładów z całej gamy dokonań polskich naukowców. Jako datę święta wybrano dzień urodzin Mikołaja Kopernika, najbardziej rozpoznawalnego polskiego naukowca.
TVP Nauka zaprasza na trzydniowe obchody Święta Nauki Polskiej na swojej antenie. Filmy dokumentalne i programy popularno-naukowe przypomną życie i dokonania polskich naukowców, m.in. Mikołaja Kopernika, Marii Skłodowskiej-Curie, Stefana, Banacha, Stanisława Ulama, Rudolfa Weigla, Ignacego Mościckiego, Jana Czochralskiego, Tadeusza Sendzimira, Stefana Bryły.
Dokonania polskich naukowców to nie tylko niezwykła historia, ale także współcześnie prowadzone badania i misje. W TVP Nauka pokażemy wywiad ze Sławoszem Uznańskim, astronautą projektowym ESA, który prawdopodobnie już wkrótce będzie drugim Polakiem, który poleci w przestrzeń kosmiczną. Będą także filmy dokumentalne z cyklu „Polacy w kosmosie” opowiadające o wkładzie polskich naukowców w eksplorację naszego układu planetarnego.
TVP Nauka o Dniu Nauki Polskiej będzie przypominała dedykowanym logo emisyjnym.
Święto Nauki Polskiej w TVP Nauka
17 lutego (sobota)
Godz. 12:15 „Tajemnica grobu Kopernika” – film dokumentalny Michała Juszczakiewicza pokazujący historię poszukiwań i identyfikacji grobu Mikołaja Kopernika. Przez 5 lat filmowcy dokumentowali unikalne badania prowadzone przez zespół naukowców z Polski i Szwecji pod kierownictwem prof. Jerzego Gąssowskiego. Dokumentaliści zarejestrowali unikalne momenty badań, m.in.: odkrycie szczątków astronoma we Fromborku, ich pierwsze oględziny czy późniejszą identyfikację przy pomocy analizy mitochondrialnego DNA.
Godz. 16:30 „Polacy w kosmosie - Układ Słoneczny” – film dokumentalny prezentujący udział polskich naukowców i inżynierów w eksploracji Układu Słonecznego. Już w 1970 r. w przestrzeń kosmiczną trafił pierwszy przyrząd skonstruowany w Polsce. Instrument przeznaczony do rentgenowskich obserwacji Słońca zbudowali heliofizycy z Wrocławia. Później polska aparatura znalazła się także w lądowniku Huygens wysłanym na Tytana, największy z księżyców Saturna. Polacy opracowali także dziesiątki przyrządów dla sond kosmicznych wysłanych w stronę Marsa, Jowisza czy Słońca.
Godz. 23:05 „Banach. Między duchem a materią” – film dokumentalny Wiesława Saniewskiego opowiadający historię lwowskiej szkoły matematycznej i wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na badania naukowe, znalazły też zastosowania w przemyśle, medycynie, bezpieczeństwie.
18 lutego (niedziela)
Godz. 9:40 „Geniusze i marzyciele – Stefan Bryła” – felieton dedykowany inżynierowi ze Lwowa, autorowi nowatorskich rozwiązań w technologiach budowlanych, pionierowi praktycznego stosowania spawalnictwa i konstrukcji spawanych. Studiował we Lwowie, Paryżu, Londynie i w Niemczech. Wykładał budowę mostów we Lwowie i budownictwo w Warszawie. Był konstruktorem m.in. pierwszego na świecie drogowego mostu spawanego na rzece Słudwi w Maurzycach pod Łowiczem oraz wieżowca Prudential w Warszawie – najwyższego ówcześnie budynku stolicy.
Godz. 11.00 „Maria Skłodowska – Curie” – film dokumentalny Bohdana Rączkowskiego o życiu i pracy Marii Skłodowskiej – Curie, pierwszej i jedynej Polki nagrodzonej dwukrotnie nagrodą Nobla. Dzięki niej poznaliśmy tajniki promieniotwórczości, dwa promieniotwórcze pierwiastki rad i polon. Ufundowany przez nią Instytut Radowy w Warszawie do dziś ratuje życie chorym na raka.
Godz. 15:00 „Wywiad ze Sławoszem Uznańskim” – ze Sławoszem Uznańskim polskim astronautą projektowym ESA, który najprawdopodobniej jesienią 2024 r. odbędzie misję na Międzynarodową Stację Kosmiczną rozmawia Robert Szaj, dyrektor i pomysłodawca TVP Nauka. Jak przebiegała kwalifikacja do korpusu astronautów ESA, jakie wyzwania wiążą się z przygotowaniami do misji kosmicznej, a przede wszystkim o tym, jakie badania na ISS chciałby przeprowadzić Sławosz Uznański – tego wszystkiego widzowie TVP Nauka będą mieli okazję dowiedzieć się u źródła.
Godz. 16:30 „Polacy w kosmosie – polskie rakiety” – już na przełomie lat 60 i 70 XX wieku polskie rakiety programu Meteor osiągnęły pułap graniczący z linią Karmana – umowną granicą między Ziemią a kosmosem, znajdująca się ok. 100 km nad powierzchnią naszej planety. Choć polski program rakietowy zarzucono, dziś znów mamy szansę, by powtórzyć tamten sukces. Film dokumentalny przybliża prace polskich instytutów badawczych i prywatnych firm nad nowymi prototypami rakiet kosmicznych.
Godz. 21:05 „Wielki test o Koperniku” – co o najbardziej rozpoznawalnym polskim naukowcu wiedzą dziennikarze, celebryci, widzowie. Historia Mikołaja Kopernika nadal kryje wiele tajemnic, ten program to podsumowanie wiedzy zgromadzonej przez naukowców na temat życia i dokonań Kanonika z Fromborka.
Godz. 22:35 „Tajemnica ekonomii Kopernika” – fabularyzowany film dokumentalny w reżyserii Michała Juszczakiewicza prezentujący Mikołaja Kopernika nie jako astronoma, a wybitnego ekonomistę i matematyka. To poruszająca historia naukowca, który wykorzystując swój intelekt, przygotowuje rewolucyjną reformę monetarną. W filmie odtworzono przebieg Sejmu Prus Królewskich w Grudziądzu, podczas którego Mikołaj Kopernik wygłosił publicznie swój traktat o monecie. Zaprezentowano działalność astronoma jako aktywnego administratora Kapituły Warmińskiej, który zasiedlał opuszczone i zniszczone przez wojnę polsko - krzyżacką gospodarstwa rolne Warmii. Obraz ukazuje naukowca również jako szanowanego doradcę Biskupów Warmińskich.
19 lutego (poniedziałek)
Godz. 11:05 „Giganci Nauki – Stanisław Ulam” – felieton przypominający historię i dokonania Stanisława Ulama – matematyka z lwowskiej szkoły, który pracował nad projektem Manhattan, czyli stworzeniem bomby atomowej, był twórcą programu Orion, w którym opracowywano napęd nuklearny dla rakiet kosmicznych, należał również do grupy opracowującej schemat bomby wodorowej.
Godz. 11:30 i 16:30 „Rok Mikołaja Kopernika w TVP Nauka” cz.1 i 2 – realizowany we Fromborku program publicystyczny, w którym zaprezentowane zostały miejsca związane z Mikołajem Kopernikiem, a także wydarzenia Roku Mikołaja Kopernika w 2023 r. Gościem specjalnym programu jest astronauta NASA Terry Virts.
Godz. 13:25 „Giganci Nauki – Rudolf Weigl” – felieton dedykowany Rudolfowi Weiglowi – polskiemu biologowi, który wynalazł pierwszą skuteczną szczepionkę przeciwko tyfusowi plamistemu. W felietonie przypomnimy nie tylko badania profesora, lecz także jego życiowe wybory. Urodzony w austriackiej rodzinie w Galicji, po przedwczesnej śmierci ojca wychowywał się w polskiej tradycji kulturowej. Podczas II wojny światowej odmówił podpisania volkslisty, zgodził się jednak na dalszą pracę jako kierownik naukowy Instytutu Badań nad tyfusem plamistym i wirusami. Choć była wykonywana dla okupantów to dzięki niej ocalił ok. 5 tys. Polaków i Żydów. Po wojnie dalsze badania prowadził na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie w Poznaniu.
Godz. 16:00 „Giganci Nauki – Ignacy Mościcki” – felieton dedykowany pracy naukowej Ignacego Mościckiego. Jest znany jako polityk i urzędujący w latach 1929-1936 trzeci prezydent Polski. Tymczasem większość swojego życia poświęcił chemii. Był profesorem, a później rektorem Politechniki Lwowskiej. Opracował nowatorską metodę pozyskiwania kwasu azotowego z powietrza i był inicjatorem budowy Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach.
Godz. 19:15 „Giganci Nauki – Tadeusz Sendzimir” – felieton przypominający sylwetkę polskiego inżyniera i wynalazcy. Przydomek „Edisona metalurgii” zyskał dzięki nowatorskim rozwiązaniom technicznym: metodzie ciągłego cynkowania ogniowego, nazwanej procesem Sendzimira, linii produkcyjnej do ciągłego walcowania blachy oraz tzw. walcarki planetarnej. Pracował w Polsce, Francji i USA.
Godz. 19:30 – „Astronarium – Grób Kopernika” – odcinek programu Bogumiła Radajewskiego dedykowany poszukiwaniom i odkryciu grobu Mikołaja Kopernika w katedrze we Fromborku.
Godz. 22:45 „Geniusze i Marzyciele – Jan Czochralski” - film dokumentalny Katarzyny Trzaski przedstawia postać genialnego naukowca, a także wielkiego polskiego patriotę - chemika i metalurga Jana Czochralskiego. Jego badania i prace naukowe z początku XX wieku stanowią podstawy współczesnego przemysłu elektronicznego i fotowoltaicznego opartych na monokrystalicznych półprzewodnikach, które wytwarza się, powszechnie znaną w kołach naukowych na całym świecie, metodą Czochralskiego.
